Wszyscy, którzy zarządzają organizacjami pozarządowymi, wiedzą jak ważne jest racjonalne oraz zgodne z prawem postępowanie w zakresie pozyskiwania i rozliczania środków finansowych. Nie dziwi więc wysoka frekwencja - 50 uczestników podczas sesji społecznej w dniu 6 lutego 2023 r. Tematem przewodnim spotkania online, które poprowadziła doradca podatkowy dr Agata Błaszczyk, było zarządzanie finansami i księgowość w organizacjach pozarządowych.

Główną osią dyskusji stało się prowadzenie działalności statutowej (nieodpłatnej i odpłatnej pożytku publicznego) oraz działalności gospodarczej przez fundacje, stowarzyszenia i inne organizacje społeczne, a także wynikające stąd obowiązki podatkowe. Ekspertka omówiła ponadto kluczowe zwolnienia z podatku dochodowego osób prawnych (CIT), z którego może korzystać III sektor. Odpowiedziała też na pytania osób uczestniczących w sesji. Poniżej przywołujemy wybrane zagadnienia omawiane podczas sesji, które spotkały się z największym zainteresowaniem uczestników spotkania.

Czy działalność odpłatną pożytku publicznego trzeba rejestrować w KRS-ie?

Działalność odpłatna pożytku publicznego nie jest działalnością gospodarczą, więc jej prowadzenie nie wymaga rejestracji w KRS-ie. Niemniej jeżeli organizacja jest zarejestrowana w KRS-ie (np. fundacja, stowarzyszenie rejestrowe), to wdrożenie działalności odpłatnej wymaga zmian w statucie organizacji (zakres działalności powinien zostać opisany w statucie), zaś zmiany te powinny zostać zgłoszone do KRS-u.

Jak obliczać wynik działalności odpłatnej pożytku publicznego?

Przypomnijmy, że zgodnie z ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 8 ust. 1), działalnością odpłatną pożytku publicznego jest m.in. działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które pobierają one wynagrodzenie. Ponadto ustawa stanowi, że wynagrodzenie to nie może być wyższe, niż wynika z kosztów prowadzenia działalności danego rodzaju. W związku z tym organizacja prowadząca działalność odpłatną pożytku publicznego powinna prowadzić rachunkowość w taki sposób, aby móc określić przychody, koszty oraz wynik finansowy działalności danego rodzaju. Może to rodzić pewne trudności, szczególnie, gdy działalność polegająca np. na organizowaniu odpłatnych szkoleń, zajęć sportowych czy wydawaniu i sprzedaży książek, prowadzona będzie na przełomie dwóch kolejnych lat kalendarzowych. Możliwa jest bowiem sytuacja, że organizacja w jednym roku poniesie koszty, a w kolejnym osiągnie przychód z działalności. Ustawa o działalności pożytku publicznego nie precyzuje, w jaki sposób i w jakim okresie obliczać wynik finansowy wyżej wymienionej działalności. Z pomocą przychodzą przepisy o rachunkowości, w szczególności zasada współmierności, która polega na tym, że koszty poniesione w celu osiągnięcia określonych przychodów muszą być ujęte w księgach rachunkowych w tym samym okresie rozrachunkowym, co osiągnięte przychody. W związku z tym, organizacja pozarządowa nie powinna stosować innego okresu rozliczeniowego dla prowadzonej przez siebie działalności odpłatnej pożytku publicznego niż wynika to z ogólnych przepisów prawa czy przyjętego statutu. Jeśli zatem rok obrotowy jest dla danej organizacji tożsamy z rokiem kalendarzowym, przychody, koszty i wynik finansowy działalności odpłatnej powinny być również liczone na koniec roku obrotowego.

Czy prowadzenie wyłącznie działalności statutowej przez organizację zwalnia z podatku VAT?

Nie. W świetle ustawy o VAT nie ma znaczenia, czy organizacja jest przedsiębiorcą czy też prowadzi wyłącznie działalność statutową. Istotny jest sam fakt odpłatnego świadczenia usług lub dostawy towarów. Dlatego też w razie prowadzenia działalności odpłatnej pożytku publicznego, należy ewidencjonować sprzedaż. Umożliwi to monitorowanie, czy nie został przekroczony limit 200 tys. zł zwolnienia podmiotowego od podatku VAT. Do limitu tego nie wlicza się dotacji otrzymywanych przez organizacje ze środków publicznych (!). Limitu nie stosuje się też, gdy organizacja prowadzi wyłącznie działalność zwolnioną przedmiotowo. Trzeba zarazem pamiętać, że ustawa o VAT wskazuje kilka rodzajów działalności, której prowadzenie nie jest zwolnione z podatku VAT bez względu na wysokość przychodów (np. usługi doradcze).

Kiedy konieczne jest rejestrowanie sprzedaży za pomocą kasy fiskalnej?

Ewidencję sprzedaży prowadzimy m. in. po to, aby wiedzieć, czy nie przekraczamy limitu uprawniającego do korzystania ze zwolnienia z kasy fiskalnej. Dotyczy to podatników, których obrót ze sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych w poprzednim roku nie przekroczył 20 tys. zł. A więc również organizacji pozarządowych prowadzących sprzedaż w ramach odpłatnej działalności pożytku publicznego. Trzeba zarazem pamiętać, że przepisy wskazują pewne rodzaje działalności, które nie mogą korzystać ze zwolnienia bez względu na wartość obrotów – czyli już od pierwszej złotówki konieczne jest posiadane kasy fiskalnej (np. usługi gastronomiczne).

Czy darowizny otrzymywane przez organizacje są zwolnione z podatku dochodowego?

Katalog przychodów (dochodów) zwolnionych z CIT jest zawarty w art. 17 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym osób prawnych. Trzeba zwrócić szczególną uwagę na dochody odnoszące się do sektora pozarządowego, wymienione w punktach: 4, 4d (Ochotnicze Straże Pożarne), 5a (kluby sportowe), 6c (Organizacje Pożytku Publicznego), 39a (Koła Gospodyń Wiejskich), 40 (składki członkowskie), 47 (dotacje krajowe), 23 (granty zagraniczne). W katalogu tym nie ma darowizn, które zwolnione są z podatku od spadków i darowizn, ale nie podatku CIT.

Czy wydatki organizacji pokryte z dotacji lub składek członkowskich wykazuje się w deklaracji CIT-8?

Jeśli przychód jest zwolniony przedmiotowo z podatku dochodowego, to również koszty pokryte z tych przychodów wymagają odliczenia od kosztów uzyskania przychodu i nie stanowią kosztów podatkowych. W CIT-8 nie uwzględnia się zatem przychodów zwolnionych takich jak dotacje czy składki członkowskie (o ile zostały przeznaczone na cele statutowe) jak i pokrytych z nich kosztów. Dla przykładu, jeśli w danym roku organizacja uzyskała 1000 zł przychodu ze składek członkowskich, zaś połowę tej kwoty wydatkowała na cele statutowe, to ta kwota 500 zł pokryta ze składek stanowi niepodatkowe koszty uzyskania przychodu.

Czy możliwe jest wypłata wynagrodzenia dla członka zarządu z tytułu powołania?

Możliwe jest wypłacanie w fundacji lub stowarzyszeniu wynagrodzenia członkom zarządu za pełnione przez te osoby funkcje w zarządzie, bez zawierania umowy o pracę lub umowy zlecenia. Warunkiem jest brak sformułowanego w statucie organizacji zakazu wynagradzania członków zarządu oraz podjęcie uchwały przez właściwy, uprawniony do tego organ, np. Walne Zgromadzenie Członków, Komisję Rewizyjną czy Radę Fundacji. W uchwale powołującej członka zarządu i/lub określającej wysokość wynagrodzenia dla osób pełniących funkcje w zarządzie, należy określić szczegółowo warunki np. czy to będzie wynagrodzenie stałe miesięczne, czy będzie wypłacane w formie pieniężnej. Od wynagrodzenia należy odprowadzić podatek dochodowy oraz składkę zdrowotną.

Cykl sesji społecznych to element projektu „Kuźnia Ekspertów – Wsparcie III sektora Warmii i Mazur” realizowanego przez Stowarzyszenie ESWIP we współpracy z Samorządem Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Partnerem strategicznym projektu jest Rada Organizacji Pozarządowych Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

Projekt „Kuźnia Ekspertów – Wsparcie III sektora Warmii i Mazur” finansowany jest przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny